نخستین انتخابات ایران؛ سرآغاز نظام پارلمانتاریسم

در این موقع که رأی همایون ملوکانه ما بدان تعلق گرفت که برای رفاهیت و آسودگی قاطبه اهالی ایران و تشیید و تأیید مبانی دولت، اصلاحات مقتضیه به مرور در دوایر دولتی و مملکتی به موقع اجرا گذارده شود، چنان مصمم شدیم که مجلسی از منتخبین شاهزادگان و علما و اعیان و اشراف و ملاکین و تجار و اصناف به انتخاب طبقات مرقومه در دارالخلافه تهران تشکیل و تنظیم شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

.. و در کمال امنیت و اطمینان عقاید خودشان را در خیر دولت و ملت و مصالح عامه و احتیاجات مهمه قاطبه اهالی مملکت به توسط شخص اول دولت به عرض برسانند که به صحه مبارکه موشح و به موقع اجرا گذارده شود؛ این بخشی از متن فرمانی است که مظفرالدین شاه قاجار در ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ خورشیدی صادر کرد و چند روز بعد فرمان نخستین مجلس شورای ملی داد تا در ۲۵ شهریور ۱۲۸۵ خورشیدی نخستین انتخابات برای شروع این مجلس برگزار شود.

نظام‌نامه انتخابات مجلس شورای ملّی

 پس از صدور فرمان مشروطیت و فرمان تشکیل مجلس، تدوین نظام‌نامه انتخابات امری ضروری بود و با توجّه به بیماری رو به تزاید شاه، ضرورت و اهمیت مضاعفی پیدا می‌کرد. از همین روی، مشیرالدّوله صدراعظم مسوول تشکیل هیاتی جهت تدوین نظام‌نامه انتخابات شد. نگاهی به ترکیب هیات منصوب، جهت تدوین نظام‌نامه انتخابات نشان از سیطره گروهی از روشنفکران و درباریان بر امور کشور می‌داد. سران مشروطه پس از پیروزی، به همراه عدّه‌ای از وزیران و درباریان در محل «مدرسه نظام» که یکی از عمارات دربار بود، گرد هم آمدند. این مجلس مقدّمه تشکیل انجمن انتخابات بود و به منظور تدوین و تهیه نظام‌نامه انتخابات مجلس شورای ملّی تشکیل شده بود. در این جلسه مشیر الدّوله از طرف دولت و ملک المتکلمین ازطرف توده مردم در دفاع از حقوق مردم و مشروطیت سخن گفتند. جلسه مدرسه نظام در ۲۶ مرداد ۱۲۸۵ خورشیدی تشکیل شد و ۱۳ روز طول کشید. در ۱۶ شهریور نظام‌نامه انتخابات در ۳۲ مادّه به امضای شاه رسید.

تدوین نظام‌نامه، شادی و خرسندی مردم را برانگیخت و مشروطه طلبان را برای اصلاحات و اقدامات بعدی امیدوارتر کرد. ناظم الاسلام کرمانی در کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» در این مورد می‌نویسد: شب گذشته در شهر تهران چراغانی باشکوه کردند برای تصحیح و اتمام نظام‌نامه و ما هم برای یمن و تبرّک صورت نظام‌نامه را در تاریخ بیداری ایرانیان درج می‌کنیم که، اگر زمانی اهل ایران به خوبی از خواب بیدار شدند و چرت کسالت خواب از چشم آنها بیرون رفت، حسن و قبح و یا عیب و نقص آن را بفهمند. (۱).

نظام‌نامه انتخابات در ۳۲ مادّه تنظیم شده و مدّت نمایندگی ۲ سال تعیین شده بود. مهم‌ترین ابداع این نظام‌نامه، پیش‌بینی طبقاتی بودن انتخابات بود؛ یعنی نمایندگان از ۶ طیف انتخاب می‌شدند. انتخابات تهران یک مرحله‌ای و در شهرستان‌ها ۲ مرحله‌ای برگزار می‌شد. حدّاقل سن رأی دهندگان ۲۵ سال تعیین شده بود. مصونیت سیاسی و جزایی نمایندگان مجلس یکی از نقاط قوّت این نظام‌نامه بود که به منظور انجام هر چه بهتر فعالیت‌های پارلمانی و جهت جلوگیری از نفوذ قدرت و آزار و اذیت نمایندگان پیش‌بینی شده بود.

تعداد نمایندگان

مادّه ششم نظام‌نامه اذعان می‌داشت: عدّه انتخاب شدگان ملّت در بلاد ایران، متناسب با جمعیت سکنه آن بلد است و از هر ایالتی، ۶ یا ۱۲ نفر، موافق صورت ذیل باید انتخاب شود، مگر تهران که عدّه انتخاب شدگان آن به موجب تفضیل ذیل است: تهران ۶۰ نفر (به تفکیک ۶ طبقه)، آذربایجان ۱۲ نفر، خراسان ۱۲ نفر، گیلان ۶ نفر، مازندران ۶ نفر، قزوین، سمنان، دامغان و خمسه ۶ نفر، کرمان و بلوچستان ۶ نفر، فارس و بنادر ۱۲ نفر، عربستان و لرستان و بروجرد ۶ نفر، کرمانشاه و گروس ۶ نفر،   کردستان و همدان ۶ نفر، اصفهان، یزد، کاشان و قم ۱۲ نفر و عراق ملایر، توسیرکان، نهاوند، کمره، گلپایگان و خوانسار ۶ نفر. این سهم ممتاز تهران با انتقادهایی هم همراه بود. برای نمونه آدمیت می نویسد: امام جمعه خوی برهان اصولی آورده که: به نسبت جمعیت ایران و به مأخذ ۲۰۰ نفر وکیل به تخمین هر یکصد هزار نفرحقّ انتخاب وکیل دارند. به این قاعده به جمعیت تهران ۳ نفر می‌رسد و اگر معیار طبقاتی بگیریم ۶ نفر و اگر به ملاحظات پایتخت بودن دو برابر حساب بیاوریم ۱۲ تن می‌شود. پس چطور است که برای تهران ۶۰ نفر نماینده معین گردیده و برای ایالات بزرگ که چند کرور جمعیت دارند ۱۲ وکیل در نظر گرفته‌اید. (۲).

واقعیت این بود که تعداد نمایندگان ویژه تهران، دلیل سیاسی مصلحت‌نگرانه داشت. سیاستمداران و تنظیم کنندگان نظام‌نامه از این موضوع واهمه داشتند که حکام و والیان در کار انتخابات وقفه خواهند انداخت و میزان حدّاقل برای تشکیل مجلس فراهم نخواهد شد. لذا باتوجّه به مادّه ۱۹ تعداد جمعیت نمایندگان تهران را برابر با حدّاقل میزان لازم برای تشکیل پارلمان معین کردند تا بدین وسیله از نیرنگ حکومت و برخی از والیان که مخالف تشکیل مجلس شواری ملّی بودند، جلوگیری شود. (۳).

برگزاری انتخابات

 ۲۵ شهریور ۱۲۸۵ خورشیدی انتخابات نخستین دوره مجلس شورای ملی برگزار شد و ۲ روز بعد آرای تهران شمارش شد و نمایندگان این شهر به مجلس راه یافتند. انتخابات یکدست نبود و در سراسر کشور یکسان بر گزار نشد؛ حتی در برخی ایالات انجمن های محلی و ایالتی افرادی را بدون انتخابات به مجلس فرستادند.

آغاز به کار نخستین مجلس شورای ملی

نخستین جلسه مجلس شورای ملی در مدرسه نظامیه تشکیل شد و در بدو امر فقط نمایندگان تهران در آن حضور داشتند، در این زمان ۲ ماه و چهار روز از صدور فرمان مشروطه می گذشت. بعد از مدتی نمایندگان دیگر شهرها هم به تهران آمدند و بعد از تشکیل جلساتی چند در کاخ گلستان، بالاخره مجلس به ساختمان متعلق به میرزا حسین خان سپهسالار در میدان بهارستان منتقل شد و از آن به بعد همیشه در همین مکان تشکیل جلسه می داد.

نخستین جلسه مجلس در حضور مظفرالدین شاه برگزار شد. در همین جلسه شاه گفت مجلس، نگهبان عدل و داد شخص همایون اوست و باید در حفظ ودایعی که خداوند به کف کفایت او سپرده ساعی باشد و نمایندگان باید کاری کنند تا نزد خدا مسوول و نزد شاه شرمنده نباشند. روز بعد مرتضی قلی خان صنیع الدوله به عنوان نخستین رییس مجلس انتخاب شد. چهار ماه بعد نمایندگان مجلس قسم یاد کردند و این قسم نامه خود بازتابی از تحولات و اختلافات داخلی آن روزگار در مورد تعریف مشروطه بود(۴) متن قسم نامه به این شرح بود: ما اشخاصی که در ذیل امضا کرده ایم خداوند را به شهادت می طلبیم و به قرآن مجید قسم یاد می کنیم مادام که حقوق مجلس و مجلسیان مطابق نظامنامه محفوظ و مجری است تکالیفی را که به ما رجوع شده است، مهماً َامکَن با کمال راستی و درستی و جد و جهد انجام بدهیم و نسبت به اعلیحضرت شاهنشاه متبوع عادل مفخم خودمان صدیق و راستگو باشیم. به اساس سلطنت مشروطه و حقوق ملت خیانت ننماییم و هیچ منظوری نداشته باشیم جز فوائد و مصالح دولت و ملت ایران موافق قوانین شرع محمدی صلی الله علیه و آله(۵).

منابع

۱- ناظم الاسلام کرمانی، تاریخ بیداری ایرانیان، به کوشش علی اکبر سعیدی سیرجانی، نشر پیکان، تهران، ۱۳۷۶، ص۶۰۱

۲- فریدون آدمیت،  فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران، تهران، انتشارات پیام، ۱۳۵۴ص ۳۴۹

۳- همان، ص ۳۵۰

۴- حسین آبادیان، تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، ۱۳۸۳، ص۳۸

۵- کرمانی، ص۶۳۶

برچسب‌ها شهر تهران سلسله قاجار دولت تاریخ ایران جنبش مشروطه

منبع: ایرنا

کلیدواژه: شهر تهران سلسله قاجار دولت تاریخ ایران جنبش مشروطه شهر تهران سلسله قاجار دولت تاریخ ایران جنبش مشروطه اخبار کنکور نظام نامه انتخابات تدوین نظام نامه مجلس شورای ملی مجلس شورای مل ه انتخاب ه نظام ۱۲ نفر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۲۹۸۷۳۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آنچه در مناظره انتخاباتی کاندیداها در دانشگاه لرستان گذشت

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: امروز یکشنبه مناظره انتخاباتی ویژه مجلس دوازدهم در محل دانشگاه لرستان برگزار شد.

این مناظره انتخاباتی با حضور «هادی هاشمی»، «رضا سپهوند» و «قدرت الله ایمانی» از جمله کاندیداهای راه‌یافته به‌دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه خرم‌آباد و چگنی، در محل سالن آمفی‌تئاتر حاج‌قاسم سلیمانی دانشگاه لرستان برگزار شد.

بر اساس اعلام بسیج دانشجویی لرستان، از «محمدرضا ملکشاهی راد» دیگر کاندیدای حوزه انتخابیه خرم‌آباد و چگنی برای حضور در این مناظره از قبل دعوت به‌عمل‌آمده بود، این در حالی است که وی در این مناظره شرکت نکرد.

نباید اقدامات نمایندگان سابق را زیر سوال برد

قدرت الله ایمانی کاندیدای انتخابات مجلس دوازدهم در حوزه انتخابیه خرم‌آباد و چگنی در این مناظره با بیان اینکه برای ارائه خدمت بی‌منت به مردم در این صحنه وارد شده‌ام و خود را آماده کرده‌ام تا برای رفع مشکلات حوزه انتخابیه خرم‌آباد و چگنی اقدام عاجل داشته باشم.

وی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه همواره در عرصه‌های مختلف نظام، قبل و بعد از انقلاب حضور داشته و در دفاع از انقلاب پای‌کار بوده‌ام و پاک‌دست زندگی کرده‌ام، گفت: نباید اقدامات و کارنامه نمایندگان سابق از سوی برخی کاندیداهای حاضر در مناظره زیر سوال برود.

این کاندیدای انتخابات مجلس با اشاره به برخی از اقدامات خود در دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی، افزود: در صورت رأی آوردن در مجلس آینده به دنبال شایسته‌سالاری هستم و این شایسته‌سالاری دینی مورد تأکید مقام معظم رهبری را از همه جهات موردنظر خود قرار خواهم داد.

ایمانی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه برخی از کاندیدها میلیاردها تومان هزینه تبلیغات کرده‌اند، درد فقر و محرومیت را نچشیده‌اند، گفت: نماینده باید کارآمد، باشهامت، خوش‌نام، انقلابی، مؤمن و… باشد، من در زمان نمایندگی اقدامات زیادی را انجام دادم و این در حالی است که برخی این اقدامات را کتمان می‌کنند.

وی گفت: باید پیگیری کنیم که بودجه ملی به لرستان اختصاص پیدا کند.

اقدام چشمگیری برای توسعه لرستان صورت نگرفته است

هادی هاشمی کاندیدای دیگر انتخابات مجلس در حوزه انتخابیه خرم‌آباد و چگنی نیز در این مناظره خطاب به دانشجویان حاضر در جلسه، اظهار داشت: این نشانه خرد و شعور سیاسی شما است که این مجلس برگزار شده است و من از یکایک شما عزیزان تشکر می‌کنم.

وی با بیان اینکه شما سکان‌دار تحول و طلایه‌دار تغییر هستید و تغییر در دانشگاه انجام می‌گیرد، عنوان کرد: من از دانشگاه جدا نیستم، آموزش‌وپرورش و دانشگاه در اصل یک پیکر در دو مکان هستند و من افتخار می‌کنم در آموزش‌وپرورش خدمت کرده‌ام.

این کاندیدای انتخابات مجلس با بیان اینکه رشته تحصیلی من حقوق است و مرتبط با مجلس، افزود: به مدت بیش از ۳۰ سال در عرصه‌های سیاسی، آموزشی و اداری تجربه دارم، علی‌رغم احترامی که برای نمایندگان ادوار گذشته قائل هستم، اما در یازده دور مجلس اقدام چشمگیری برای استان ما نگرفته است، به همین دلیل وارد عرصه انتخابات شده‌ام، امیدوارم اگر شما بنده را شایسته دیدید، به لطف و یاری خداوند خدمتگزار شما در کمال صداقت، تعهد و دانش باشم.

هاشمی با تأکید بر اینکه رویکرد من، جوان‌گرایی است، باید از خلاقیت جوانان در عرصه‌های سیاسی، مدیریتی و.. استفاده شود، ادامه داد: حلقه مفقوده همین است که ما از دانش، خلاقیت و استعداد دانشگاهیان استفاده نکرده‌ایم.

وی در ادامه سخنان خود با تأکید بر اینکه رزومه افراد، عملکرد آنها است، بیان داشت: من واهمه‌ای از کسی ندارم و وامدار کسی هم نیستم، من برای اینکه بتوانم به مردم خدمت کنم، حتی زیربار کمک‌های مردمی هم نرفتم تا بتوانم آزادانه حرف خودم را بزنم.

این کاندیدای انتخابات مجلس با بیان اینکه من کمترین هزینه تبلیغاتی را داشته‌ام چون وامدار کسی نیستم، ادامه داد: این‌هایی که می‌گویند، ما حتی یک ماشین هم نداریم، پس هزینه این همه پوستر، بنر و… را از کجا می‌آورند؟

هاشمی در ادامه در پاسخ به سوالی دررابطه‌با صنعت خودرو، گفت: صنعت خودرو تبدیل به مافیا شده، این مافیا باید شکسته شود و واردات انجام بگیرد تا توازن و رقابت شکل بگیرد و خودروسازان هم به کیفیت خودروهای داخلی بی افزایند.

وی در ادامه سخنان خود در پاسخ به سوالی با اشاره به استفاده از ظرفیت دانشگاهیان، اظهار داشت: پیش‌ازاین که وارد میدان رقابت انتخابات شوم، کارگروه تخصصی را با حضور دانشجویان و دانشگاهیان ایجاد کردم و در صورت رأی آوردن از این ظرفیت تخصصی استفاده خواهم کرد.

برخی نمایندگان سابق اجازه ندادند که نخبگان رشد کنند

رضا سپهوند کاندیدای دیگر انتخابات مجلس در حوزه انتخابیه خرم‌آباد و چگنی در این مناظره با اشاره به سابقه علمی و دانشگاهی خود، اظهار داشت: من فرزند دانشگاه هستم، از سال ۶۸ که وارد دانشگاه شده‌ام در خدمت جوانان بوده‌ام، اعضای ستاد من هم اکثراً جوانان هستند.

وی در ادامه با بیان اینکه امام راحل فرمودند که مجلس باید عصاره ملت باشد و عصاره ملت باید مجلسی متشکل از نخبگان باشد، گفت: اولاً بنده در سمت‌های اجرایی زیادی در دانشگاه و خارج از دانشگاه بوده‌ام، مجلس نیاز به قانون‌گذار دارد، کار نماینده و مجلس قانون‌گذاری و نظارت است.

این کاندیدای انتخابات مجلس با بیان اینکه بنده مشاور رئیس کمیسیون اجتماعی، مشاور رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس، مشاور کمیسیون اقتصادی و… بوده‌ام، ادامه داد: بنده طرح‌های مختلف اقتصادی را به مجلس ارائه کرده‌ام و در واقع بنده مشاور و مربی خیلی از نماینده‌ها بوده‌ام.

سپهوند با بیان اینکه ماحصل استان لرستان الان هر چه هست، عملکرد نمایندگان سابق بوده است، گفت: برخی نمایندگان سابق اجازه ندادند که نخبگان رشد کنند، مجالس ما، مجالس عوام بوده‌اند که به این سرنوشت گرفتار شده‌ایم، سو مدیریت داشته‌ایم و...

وی با بیان اینکه نمایندگان سابق اقدامات و عملکرد خود را به مردم معرفی کنند، بگویند چند کارخانه در استان ایجاد کرده‌اند؟ گفت: هیچ‌وقت با یک دانشگاهی مجادله نکنید، ما اقتصاد خوانده‌ایم و در مجلس هم مشاور نمایندگان بوده‌ام و به آنها مشاوره داده‌ام.

این کاندیدای انتخابات مجلس در ادامه با بیان اینکه تمام هزینه‌های تبلیغاتی‌ام را خودم پرداخت و تأمین کرده‌ام، ادامه داد: با استفاده از طرح‌ها و پیشنهادت بنده، اقدامات زیادی در حوزه‌های توسعه‌ای و عمرانی استان صورت‌گرفته است.

سپهوند با بیان اینکه به ما نگویید تجربه ندارید، تجربه در مجلس، قانون‌گذاری و نظارت است که باید انجام شود، بیان داشت: ما باید برنامه‌محور باشیم، مجمع نمایندگان باید برای رفع مشکلات استان برنامه‌محور باشند.

وی با تأکید بر اینکه اختلاف در بین نمایندگان، اختلاف بر سر انتصابات است، هم خودشان را فشل می‌کنند و هم استان را، افزود: نماینده‌ای که سواد نداشته باشد و نخبه نباشد را چرا باید به مجلس بفرستیم؟

این کاندیدای انتخابات مجلس با تأکید بر اینکه مجمع نمایندگان باید روی مسائل مهم استان با هم اتحاد داشته باشند، گفت: راه‌حل من این است که نخبگان را به‌کارگیری کنیم، هشت سال است که تیم‌های کارشناسی تشکیل داده‌ام.

کد خبر 6097563